Een betere inzetbaarheid tijdens de menopauze

De menopauze is een levensfase die die de nodige uitdagingen kan opleveren, ook op de werkvloer. De impact ervan wordt vaak onderschat, maar de symptomen kunnen aanzienlijk zijn en soms leiden tot verzuim. Wat kunnen bedrijfsartsen en werkgevers doen om medewerkers in deze fase zo goed mogelijk te begeleiden? En wat kunnen zij zelf doen?

De menopauze en haar symptomen

De menopauze of de overgang doet zich meestal voor bij vrouwen op een leeftijd tussen de 45 en 55 jaar. Het markeert het einde van de vruchtbare jaren en brengt hormonale veranderingen met zich mee, die fysieke en mentale symptomen kunnen veroorzaken.

De dalende oestrogeen- en progesteronspiegels in het lichaam kunnen leiden tot diverse klachten zoals opvliegers, nachtelijk zweten, stemmingswisselingen, slaapproblemen en urinewegproblemen. De symptomen variëren sterk per vrouw, net als de duur en intensiteit ervan. 

De gevolgen van de menopauze op de werkvloer

Voor veel vrouwen hebben de symptomen van de overgang een negatieve invloed op hun dagelijks functioneren en daarmee ook op hun inzetbaarheid op de werkvloer. Klachten als vermoeidheid, stemmingswisselingen en concentratieproblemen beïnvloeden hun productiviteit en werkplezier. Werkverzuim of tijdelijke verlaging van de werkprestaties zijn dan ook niet ongewoon bij vrouwen die ernstige menopauzale klachten ervaren.

Een manier om het werkvermogen te meten is de Work Ability Index (WAI), een index die kijkt naar de verhouding tussen de mentale en fysieke capaciteiten van de werknemer en de eisen van haar functie. Fysieke en mentale klachten tijdens de menopauze verlagen de WAI, wat de kans op ziekteverzuim vergroot​. Cognitieve veranderingen, zoals geheugenproblemen, kunnen bijvoorbeeld taken die focus vereisen bemoeilijken, en opvliegers of slapeloosheid kunnen leiden tot verminderde alertheid en productiviteit. 

De omvang van de gevolgen van de menopauze op de werkvloer

Op dit moment zijn er 1,8 miljoen vrouwen in Nederland die in de overgang zitten. Een aanzienlijk deel daarvan maakt deel uit van de vrouwelijke beroepsbevolking. 

Nog enkele belangrijke cijfers*:

• 80% van de medewerkers in de overgang ervaart klachten
• 36% vindt dat zij minder goed functioneert op de werkvloer
• minder dan de helft bespreekt deze klachten op het werk
• slechts 3% bespreekt deze klachten met de bedrijfsarts

* bron: NVAB

De omvang van het probleem is dus aanzienlijk! Toch blijft het een onderwerp waar weinig over gesproken wordt, zowel door werknemers als werkgevers. 

Problemen bij het erkennen en behandelen van klachten

Er zijn verschillende obstakels bij het erkennen en behandelen van klachten die verband houden met de menopauze. Veel vrouwen herkennen de symptomen niet direct als menopauzale klachten, maar associëren deze eerder met stress of zelfs burn-out. Ook blijkt uit onderzoek dat veel leidinggevenden en HR-medewerkers onvoldoende kennis hebben over de menopauze en de impact hiervan op de werkvloer. Dit zorgt voor een drempel om het bespreekbaar te maken, mede uit angst voor een stigma of om niet serieus genomen te worden.

Daarnaast kan de werkomgeving soms belemmerend werken. Vrouwen in leidinggevende functies vrezen bijvoorbeeld dat het openlijk bespreken van hun menopauze tot stereotypering kan leiden, terwijl vrouwen in lagere functies vaak minder gelegenheid hebben om hun werkcondities aan te kaarten. Een mannelijke werkomgeving of de angst voor discriminatie versterkt deze belemmeringen vaak.

Een betere omgang met klachten door de menopauze

Zowel de werkgever, de bedrijfsarts als de werknemer zelf kunnen bijdragen aan een betere omgang met klachten die gerelateerd zijn aan de menopauze.

De rol van de bedrijfsarts

De bedrijfsarts speelt een belangrijke rol in het herkennen en bespreekbaar maken van menopauze-gerelateerde klachten. Vaak is het de eerste medische professional die in aanraking komt met de klachten van de medewerker. Door kennis over de menopauze te delen en begrip te tonen, kan de bedrijfsarts vrouwen helpen hun symptomen te herkennen. 

De Greene Climacteric Scale, een vragenlijst specifiek ontworpen om menopauze-symptomen te evalueren, kan helpen om een duidelijk beeld te krijgen van de klachten en hun ernst. Deze tool kan ook dienen als basis om met de werkgever in gesprek te gaan over eventuele aanpassingen op de werkvloer​. Je vindt de vragenlijst hier.

De bedrijfsarts kan daarnaast vrouwen voorlichten over mogelijke behandelingen, zoals hormoonvervangingstherapie (HRT) en leefstijlaanpassingen, en adviseren over stressmanagement en zelfzorg. 

Maar ook buiten het spreekuur kan de bedrijfsarts een sleutelrol spelen in de omgang met de menopauze op de werkvloer, door werkgevers te adviseren over preventie en medewerkers proactief uit te nodigen voor begeleiding en advies bij overgangsklachten.

De rol van de werkgever 

Een werkgever kan veel doen om de werkplek menopauze-vriendelijk te maken. Een belangrijke eerste stap is het vergroten van de kennis en het begrip op de werkvloer, waardoor vrouwen symptomen eerder kunnen herkennen en collega’s en leidinggevenden begrip en inzicht hebben in de uitdagingen die menopauzale klachten met zich meebrengen. Wanneer het taboe verdwijnt, wordt het makkelijker ongemak tijdens het werk te verlagen en verzuim te voorkomen.

In praktische zin zijn er talloze mogelijkheden. Door flexibele werktijden en thuiswerkmogelijkheden aan te bieden, kunnen vrouwen hun dag optimaal indelen. De werkruimte kan uitgerust worden met goede ventilatie of temperatuurregeling. Wanneer er kledingvoorschriften gelden kan de werkgever flexibeler omgaan met de uitvoering daarvan, zodat de medewerker beter kan omgaan met opvliegers.

Een werkcultuur die menopauze als een normaal onderwerp beschouwt, helpt vrouwen om zich veiliger en begrepen te voelen in hun werkomgeving. 

De rol van de medewerker 

Er zijn ook stappen die vrouwen zelf kunnen zetten om beter om te gaan met menopauze-klachten op het werk:

• Ga het gesprek aan met leidinggevenden of HR om klachten en mogelijke aanpassingen te bespreken, zoals een aangepast werkschema of een korte pauze bij opvliegers).
• Een gezonde levensstijl en het tijdig nemen van pauzes zijn cruciaal. Door gezond te eten, voldoende te bewegen en slapen, kunnen sommige symptomen verlicht worden. Het bijhouden van een menopauzedagboek kan helpen om patronen te ontdekken en beter inzicht te krijgen in de klachten.
• Technieken zoals meditatie, yoga en ademhalingsoefeningen kunnen stress helpen verminderen en daarmee de ernst van de klachten verlichten.
• Een netwerk van steun binnen en buiten de werkvloer is waardevol. Vrienden, collega’s en familie kunnen helpen om de klachten beter te relativeren en praktische tips te delen.
• Voor sommige vrouwen kan het nuttig zijn om professionele hulp te zoeken, zoals counseling of therapie, vooral wanneer ze last hebben van psychische klachten zoals depressie of angst.

Een gezonde werkomgeving creëren is een gedeeld proces

Door een werkomgeving te creëren waarin vrouwen ook tijdens de menopauze optimaal kunnen blijven functioneren en zich gewaardeerd voelen, kunnen we de duurzame inzetbaarheid van deze groep van de beroepsbevolking aanzienlijk verbeteren. Daarbij spelen alle partijen een belangrijke rol. 

Meer weten over hoe Occure jouw organisatie kan ondersteunen?

Onze artsen en adviseurs helpen je graag verder! Neem contact op met Occure!